พรรณไม้เกียรติประวัติไทย "ว่านแผ่นดินเย็นเมืองตรัง"
(𝘕𝘦𝘳𝘷𝘪𝘭𝘪𝘢 𝘵𝘳𝘢𝘯𝘨𝘦𝘯𝘴𝘪𝘴 S. W. Gale, Suddee & Duangjai)
วงศ์ : Orchidaceae

“ว่านแผ่นดินเย็นเมืองตรัง” ได้รับการตีพิมพ์ลงในวารสาร Systematics and Biodiversity เล่มที่ 16 ฉบับที่ 4 หน้า 389 ปี ค.ศ. 2018 จากตัวอย่างพรรณไม้ต้นแบบหมายเลข 𝘚𝘶𝘥𝘥𝘦𝘦 4647 ที่เก็บโดย ดร.สมราน สุดดี อดีตผู้เชี่ยวชาญด้านอนุกรมวิธานพืช ประจำกลุ่มงานพฤกษศาสตร์ป่าไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช เก็บจากน้ำตกกะช่อง อำเภอนาโยง จังหวัดตรัง เมื่อเดือนมีนาคม ปี ค.ศ. 2014 โดยตัวอย่างต้นแบบ (holotype) ถูกเก็บรักษาไว้ที่หอพรรณไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช คําระบุชนิด “trangensis” หมายถึง จังหวัดตรัง ซึ่งเป็นแหล่งที่พบกล้วยไม้ชนิดนี้

ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ ว่านแผ่นดินเย็นเมืองตรังเป็นกล้วยไม้ดิน ที่มีดอกและใบออกไม่พร้อมกัน หัวใต้ดินทรงรูปไข่แกมรูปทรงรี ใบเดี่ยว ชูขึ้นสูงเหนือพื้นดินเล็กน้อย รูปหลายเหลี่ยมถึงเกือบกลม กว้าง 4-6.5 ซม. ยาว 4-6.5 ซม. ปลายแหลม โคนรูปหัวใจเว้าลึก ขอบเรียบ แผ่นใบสีเขียวหรือสีม่วงหรือเป็นรอยแต้มสีเงิน เป็นมัน มีเส้นออกจากโคนใบ 7-9 เส้น ก้านใบสีเขียว ยาวได้ถึงประมาณ 4 ซม. ช่อดอกมี 1 ดอก กลีบเลี้ยงรูปรีแกมรูปไข่แคบ ปลายแหลม มีเส้นตามยาว 3 เส้น สีน้ำตาลอมเขียวและมีขีดประสีม่วง กลีบเลี้ยงกลีบบนยาว 1.6-2 ซม. กลีบเลี้ยงคู่ข้างค่อนข้างเบี้ยว ยาว 1.5-1.7 ซม. กลีบดอกรูปรีแกมรูปไข่แคบ ยาว 1.3-1.4 ซม. ปลายแหลม มีเส้นตามยาว 3 เส้น สีน้ำตาลอมเขียวและมีขีดประสีม่วง กลีบปากรูปไข่กลับแกมรูปขอบขนาน ยาว 1.3-1.5 ซม. สีขาว มีจุดสีม่วงจาง ๆ เล็กน้อยที่ปลาย และมีแถบสีเขียวอ่อนจาง ๆ บริเวณตรงกลางใกล้โคนกลีบ เส้าเกสรรูปคล้ายกระบอง ยาวประมาณ 6 มม. สีขาว

นิเวศวิทยา ว่านแผ่นดินเย็นเมืองตรังเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย พบที่จังหวัดตรัง ขึ้นในที่ร่มตามป่าดิบชื้น ออกดอกเดือนมีนาคมถึงเมษายน และผลิใบเดือนพฤษภาคมถึงพฤศจิกายน

เอกสารอ้างอิง
Gale, S. W., Duangjai, S., Li, J., Ito, Y., Watthana, S., Termwutthipreecha, P., Cheuk, M. L. & Suddee, S. 2018. Integrative analyses of 𝘕𝘦𝘳𝘷𝘪𝘭𝘪𝘢 (Orchidaceae) section 𝘓𝘪𝘯𝘦𝘳𝘷𝘪𝘢 reveal further undescribed cryptic diversity in Thailand. Systematics and Biodiversity 16(4): 377–396.

ที่มา : กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช